حادثه فرودگاه تنریف

نویسنده : امیر سام اسفندیاری 

حادثه فرودگاه تنریف در تاریخ ۲۷ مارس سال  ۱۹۷۷ روی داد، زمانی که دو هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۴۷ در باند فرودگاه لوس رودئوس. (امروزه فرودگاه تنریف شمالی) در جزیره تنریفه، متعلق به اسپانیا، با یکدیگر برخورد کردند. این رویداد در ساعت ۵:۰۶ بعدازظهر و در مه غلیظ رخ داد، زمانی که پرواز ۴۸۰۵ KLM برخاست خود را از زمین آغاز کرد و با سمت راست هواپیمای پرواز ۱۷۳۶ پان آمریکن که هنوز روی باند بود برخورد کرد. این برخورد و آتش‌سوزیِ حاصل از آن موجب کشته شدن تمام ۲۴۸ نفر سرنشین کاال‌ام و ۳۳۵ نفر از ۳۹۶ سرنشین پان امریکن ورلد ایرویز شد و تنها ۶۱ نفر در بخش جلویی هواپیمای دوم جان سالم به‌در بردند. با مجموع ۵۸۳ کشته، این فاجعه مرگبارترین سانحهٔ تاریخ هوانوردی به‌شمار می‌رود.

اطلاعات بیشتر

بررسی‌های بعدی از سوی مقام‌های اسپانیایی نتیجه‌ گرفت که علت اصلی سانحه، تصمیم خلبان هواپیمای کاال‌ام برای برخاست بود، در حالی که به‌اشتباه تصور می‌کرد از سوی مراقبت پرواز مجوز برخاست صادر شده است. بازرسان هلندی تأکید بیشتری بر وجود سوءتفاهم متقابل در ارتباطات رادیویی میان خدمه ی کاال‌ام و مراقبت پرواز داشتند، اما در نهایت شرکت KLM پذیرفت که خدمه ی آن مسئول این سانحه بودند و این شرکت موافقت کرد که به خانواده ی تمام قربانیان غرامت مالی بپردازد.

این سانحه تأثیری ماندگار بر صنعت هوانوردی گذاشت و به‌ویژه اهمیت حیاتی استفاده از ارتباطات هوانوردی در مکالمات رادیویی را برجسته کرد. رویه‌های کابین خلبان نیز مورد بازنگری قرار گرفت و این امر به تثبیت مدیریت منابع خدمه به‌عنوان بخشی بنیادین از آموزش خلبانان هواپیمایی انجامید. دیگر کاپیتان به‌عنوان فردی خطاناپذیر تلقی نمی‌شود و مشارکت جمعی خدمه در عملیات هواپیما مورد تشویق قرار می‌گیرد.

*علت وقوع حادثه*

این حادثه توسط کمیسیون بررسی سوانح و حوادث هواپیمایی کشوری اسپانیا (CIAIAC) مورد بررسی قرار گرفت. حدود 70 پرسنل، از جمله نمایندگان ایالات متحده، هلند و دو شرکت هواپیمایی در این تحقیقات شرکت داشتند. 

دو هواپیما پیش‌تر در همان یک‌شنبه در فرودگاه تنریف شمالی فرود آمده بودند و از جمله ی چندین هواپیمایی بودند که به دلیل انفجار بمب در مقصد اصلی‌شان، فرودگاه گرن کناریا، به تنریف شمالی تغییر مسیر داده شده بودند. فرودگاه به‌دلیل ازدحام ناشی از هواپیماهای پارک‌شده که تنها خزشراه (Taxi way) موجود را مسدود کرده بودند، با کمبود فضا مواجه شد و همین امر باعث شد هواپیماهای آمادهٔ برخاست، از باند برای خزش استفاده کنند. توده‌هایی از مه غلیظ در حال حرکت بر فراز باند بودند و در نتیجه دید خلبانان و مراقبت پرواز به‌شدت کاهش یافته بود.

هواپیمای KLM بدون اجازه ی ترخیص مشخص عمل برخاست را شروع کرده بود.

هواپیمای پان آمریکن نتوانست خروجی مورد نظر خود، یعنی شماره 3 را پیدا کند و به جای آن به سمت خروجی شماره چهار منحرف شده است.

از دست دادن دو پیام رادیویی بسیار مهم: با توجه به اینکه هر دو پیام دقیقا به صورت همزمان ارسال شده و باعث تداخل متقابل گشته که در نتیجه پیغام های بی معنی با صدای خش خش و ترق و تروق پخش شده است.

استفاده از پاسخ های غیر استاندارد نظیر: «OK».

فرودگاه با توجه به ظرفیت محدود مجبور به جای دادن تعدادی هواپیمای غول پیکر و فراتر از ظرفیت خود شده است.

*تغییرات پس از حادثه*

خبر تغییرات شگرفی که پس از این حادثه در فرودگاه تنریف اعمال شد در سراسر جهان فراگیر شد. مقامات حمل و نقل هوایی امروزه بر تاکید استفاده از عبارات استاندارد به جای جملات عامیانه، در مکالمات رادیویی، پافشاری فراوانی دارند. برای مثال: جمله «TAKE OFF» تا زمانی که اجازه ی پرواز واقعی داده نشود، بیان نخواهد شد. برای اجازه خروج به جای آن از واژه «DEPARTURE» استفاده می شود. در سال بعد یعنی 1978، دومین فرودگاه بزرگ تنریف افتتاح شد. فرودگاه رینا سوفیا (Reina Sofia Airport) بسیار بزرگتر بود و پروازهای بین المللی را پوشش دهی می کرد. در حالیکه فرودگاه لوس رودوس تنها در زمینه ی پروازهای داخلی و بین جزایر فعالیت می کرد. همچنین، رادار زمینی نیز در فرودگاه لوس رودوس نصب و راه اندازی شد.

*قربانیان سرشناس*

.یاکوب فلدهاوزن فان زانتن، رئیس آموزش پرواز KLM و کاپیتان پرواز KLM.

.ایو مایر، مدل پین‌آپ، بازیگر و تهیه‌کنندهٔ سینما و همسر دوم کارگردان سینما راس مایر، در پرواز پان ام حضور داشت.

A.P.Hamann

مدیر پیشین مدیریت شهری سن خوزه

 خوزه، از مسافران پرواز پان ام بود.