هواپیمای شناسایی دریایی نیمراد ام آر ای 4

نویسنده: محمدعلی سخنوریان (عرشیا(

نیمراد MRA.4؛ صعود و سقوط غول شناسایی دریایی بریتانیا

چه اتفاقی می‌افتد وقتی یکی از جاه‌طلبانه‌ترین پروژه‌های هواپیمای گشت دریایی جهان، هرگز به آسمان واقعی عملیات نرسد؟

چگونه نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا، چهار میلیارد پوند را صرف ساخت پرنده‌ای کرد که هیچ‌وقت طعم پرواز و عملیات را نچشید؟

هواپیمای Nimrod MRA.4 پاسخی به این پرسش است.

طرحی که قرار بود نسل جدیدی از هواپیماهای شناسایی و ضدزیردریایی بریتانیا باشد، اما در نهایت، پس از سال‌ها توسعه، آزمایش و میلیاردها پوند هزینه، هرگز وارد خدمت عملیاتی نشد.

با این حال، داستان نیمراد تنها روایت یک شکست نیست؛ بلکه حکایت تلاش مهندسان، خلبانان و طراحانی است که می‌خواستند قدرت هوایی بریتانیا را در اقیانوس‌ها و دریاها تثبیت کنند.

تاریخچه و هدف پروژه

پروژه‌ی نیمراد MRA.4 ریشه در دهه‌ی ۱۹۶۰ میلادی دارد؛ زمانی که نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا از هواپیمای Nimrod MR1 برای مأموریت‌های شناسایی و ضدزیردریایی استفاده می‌کرد. این مدل خود بر پایه‌ی هواپیمای مسافربری de Havilland Comet ساخته شده بود.

در دهه‌ی ۱۹۸۰ نسخه‌ی به‌روزشده‌ی Nimrod MR2 معرفی شد. اما با گذر زمان و ظهور فناوری‌های نوین به‌ویژه در حوزه‌ی رادار و سامانه‌های سونار، نیروی هوایی تصمیم گرفت نسل تازه‌ای از هواپیماهای گشت دریایی را توسعه دهد.

نتیجه‌ی این تصمیم، آغاز پروژه‌ی Nimrod 2000 بود که بعدها به MRA.4 تغییر نام داد. هدف پروژه ساده اما جاه‌طلبانه بود: ساخت هواپیمایی با برد پروازی بیشتر، سامانه‌های پیشرفته، توانایی سوخت‌گیری هوایی و قابلیت حمل تسلیحات ضدزیردریایی.

شرکت BAE Systems مسئولیت اصلی توسعه‌ی این غول پرنده را برعهده گرفت.

نکته ی قابل توجه این است که  این هواگرد برای نخستین بار در ۲۶ اوت ۲۰۰۴ میلادی مورد استفاده قرار گرفت.

طراحی و ویژگی‌های فنی

در نگاه اول، نیمراد MRA.4 شباهت زیادی به نسخه‌ی MR2 داشت، اما در واقع تقریباً یک هواپیمای جدید بود.

مهندسان BAE تصمیم گرفتند از بدنه‌ی بازطراحی‌شده‌ی Comet استفاده کنند و سامانه‌های داخلی را به‌طور کامل تغییر دهند.

این هواپیما به چهار موتور Rolls-Royce BR710 مجهز شده بود — همان موتوری که در جت‌های تجاری گران‌قیمت مانند Gulfstream G550 نیز به‌کار می‌رود. این موتورها نسبت به مدل‌های قبلی، راندمان بالاتر و مصرف سوخت کمتری داشتند.

و همچنین بوسیله سوخت اضافه مداومت بیشتری به هواپیما اعطا کرده و سرعت 77/0 ماخ را به هواپیما می بخشند و در ضمن این هواپیما از 3 خدمه استفاده می‌کند ولی بیشترین ظرفیت آن 24 نفر است.

رادار چندحالته‌ی جدید نصب‌شده در دماغه، توانایی شناسایی شناورهای سطحی و اهداف زیرسطحی را به‌صورت هم‌زمان فراهم می‌کرد. همچنین سامانه‌های FLIR (تصویربرداری حرارتی) و حسگرهای پیشرفته، توانایی پرنده را در عملیات شبانه به‌طور چشمگیری افزایش داده بودند.

تعداد ساخته شده از این فروند به 23 عدد میرسد

از دیگر ویژگی‌های برتر آن، قابلیت حمل موشک‌های Harpoon، اژدرهای ضدزیردریایی و مجموعه‌ای از سامانه‌های ارتباطی دیجیتال بود.

کابین خلبان و اپراتورهای مأموریتی کاملاً دیجیتالی طراحی شده و نمایشگرهای رنگی مدرن جایگزین نشانگرهای قدیمی شده بودند.

مشخصات فنی هواپیمای نیمراد (Nimrod MRA4):

•طول: ۳۸ متر

•ارتفاع: ۹٫۱۴ متر

•وزن خالی: ۳۹ تُن

•بیشترین وزن هنگام برخاستن: ۸۷٬۹۰۰ کیلوگرم

•بیشترین سرعت: ۹۲۳ کیلومتر بر ساعت

•برد انتقالی: ۹٬۰۰۰ کیلومتر

چالش‌ها و لغو پروژه

با وجود جاه‌طلبی فنی، طراحی نیمراد MRA.4 با مشکلات متعددی روبه‌رو شد.

بازسازی بدنه‌های قدیمی Comet برای نصب سامانه‌های جدید، برخلاف تصور اولیه، بسیار دشوار بود. هیچ دو بدنه‌ای دقیقاً شبیه هم نبودند و این مسئله باعث شد زمان تولید طولانی و هزینه‌ها چند برابر شود.

علاوه بر آن، سامانه‌های الکترونیکی جدید به دلیل پیچیدگی زیاد بارها دچار خطا شدند و نیاز به بازطراحی داشتند.

از سوی دیگر، تغییر اولویت‌های نظامی و کاهش بودجه‌های دفاعی در بریتانیا، پروژه را در شرایط بحرانی قرار داد.

در نهایت، پس از سال‌ها تأخیر و صرف بیش از ۴ میلیارد پوند، دولت بریتانیا در سال ۲۰۱۰ تصمیم گرفت پروژه را به‌طور کامل لغو کند.

هیچ‌یک از نمونه‌های MRA.4 هرگز وارد خدمت عملیاتی نشدند.

لغو این پروژه برای بسیاری از خلبانان و مهندسان نیروی هوایی سلطنتی خبری تلخ بود. این تصمیم باعث شد بریتانیا برای چندین سال هواپیمای گشت دریایی بومی نداشته باشد — تا زمانی که هواپیمای P-8 Poseidon ساخت آمریکا جایگزین آن شد.

نتیجه‌گیری

پروژه‌ی Nimrod MRA.4 ترکیبی از جاه‌طلبی، نوآوری و اشتباهات مدیریتی بود — درسی گران‌قیمت درباره‌ی اهمیت هماهنگی میان فناوری پیشرفته و واقعیت‌های صنعتی.

نیمراد قرار بود نماد قدرت دریایی و فناورانه‌ی بریتانیا در قرن بیست‌ویکم باشد، اما به یکی از پرهزینه‌ترین پروژه‌های لغوشده در تاریخ هوانوردی نظامی تبدیل شد.

با این وجود، نیمراد MRA.4 هنوز در میان علاقه‌مندان و متخصصان هوانوردی در بریتانیا، ایران و جهان، نمادی از خلاقیت، جسارت و تلاش برای برتری در آسمان و دریاست.

شاید غول پرنده‌ی نیمراد هرگز پرواز مأموریتی انجام نداد، اما میراث آن هنوز در دل آسمان هوانوردی بریتانیا زنده است یادگاری از دورانی که رویاها از مرز ابرها فراتر می‌رفتند.