علایم و نشانه های باند فرودگاه

نویسنده: هومن کربلایی هادی 

به محل نشستن و برخاستن هواپیما باند گویند که می‌تواند آسفالته یا بتنی باشد.

باند از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است مثل آستانه، تاچ‌دان‌زون، شانه خاکی دو سر باند و... باندها همچنین باید از نظر زیرسازی مقاوم شده باشد تا تحمل وزن هواپیما در هنگام نشست که با توجه به سرعت هواپیما ضربه چندین برابر وزن است را داشته باشند.

طول باند پرواز ممکن است بسیار متفاوت باشد اما باند پروازی با طول ۱۸۲۹ می‌تواند برای هواپیماهای زیر ۲۰۰٬۰۰۰ پوند مناسب باشد. برای هواپیماهای با وزن بیشتر به باندی با طول حداقل ۲۴۳۸ متر (در سطح دریا) نیاز است. در صورتیکه فرودگاه در ارتفاعی بالاتر از سطح دریا واقع باشد این مقدار افزایش می‌یابد. مثلاً فرودگاهی که در ارتفاع ۱۰۰۰۰ پا از سطح دریا واقع شده باشد برای برخاستن هواپیماهای غول‌پیکر به ۳۰۴۸ متر باند نیاز دارد.
طول باند 29L فرودگاه مهرآباد 13248 فوت (4038 متر) و طول باند 29R همین فرودگاه 13098 فوت (3992 متر) می‌باشد.

حاشیه باند ( Runway Strip)

سطحی است مستطیل شکل که تمام باند پروازی را در بر می‌گیرد و عرض آن 300 متر (150 متر از خط مرکزی باند به طرفین) و طول آن برابر باند پرواز به علاوه 360 متر در ابتدا و انتهای آن که می‌بایست عاری از موانع نگهداری شود تا عملیات هواپیماها بدون خطر انجام گیرد.

علایم روی باند

1. منطقه ایمن (Blast pad): این محدوده، که با خط‌های زرد رنگ هشتی‌شکل (۸) در ابتدای باند مشخص می‌شود، خارج از منطقه فرود بوده و در صورت فرود در این محدوده ممکن است نتواند وزن هواپیما را تحمل نماید و چرخ هواپیما در آن فرو رود. بنابراین از این قسمت باند نباید استفاده نمود.

کارکرد این منطقه، جلوگیری از ریشه‌کن شدن درختان، شکستن شیشه‌ها، واژگون نمودن خودرو و کامیون‌ها و نهایتاً صدمه به اشخاص و اموال بدلیل انرژی بالای خارج شده از اگزوز موتورهای جت هواپیماهای بزرگ می‌باشد.

2. Displaced Threshold: در این محدوده که با فلش‌های سفید رنگ مشخص شده نمی‌توان اقدام به فرود نمود، اما تاکسی کردن یا اقدام به تیک‌آف در آن بلامانع است.

3. آستانه باند (Threshold): قسمت شروع باند که برای نشستن وسایل پرنده استفاده می‌شود. این نشانه که سرتاسر عرض باند را می‌پوشاند به خلبان کمک می‌کند که در هنگام فرود ابتدای باند را شناسایی کند.

ـ اگر آستانه فرود، دارای 4 نوار بود به این معنی است که عرض باند حداقل 60 فوت (18 متر) است.
ـ اگر آستانه فرود، دارای 6 نوار بود به این معنی است که عرض باند حداقل 75 فوت (23 متر) است.
ـ اگر آستانه فرود، دارای 8 نوار بود به این معنی است که عرض باند حداقل 100 فوت (30.5 متر) است.
ـ اگر آستانه فرود، دارای 12 نوار بود به این معنی است که عرض باند حداقل 150 فوت (45.7 متر) است.
ـ اگر آستانه فرود، دارای 16 نوار بود به این معنی است که عرض باند حداقل 200 فوت (61 متر) است.

4. شماره باند (Runway Number): باندها را به وسیله یک عدد ۲ رقمی در دو سر باند مشخص و نام‌گذاری می‌کنند که این عدد نشانگر زاویه باند و میزان انحراف آن از شمال مغناطیسی است. اعداد دو سر باند همیشه ۱۸۰ درجه با هم اختلاف دارند که این اعداد زاویه (جهت) قطب‌نما را برای فرود هواپیما به خلبان اطلاع می‌دهند. برای مثال دو سر باند فرودگاه مهرآباد تهران را با اعداد ۲۹ و ۱۱ نام‌گذاری کرده‌اند که به معنای این است که زاویه یک سر آن ۲۹۰ درجه و سر دیگر باند ۱۱۰ درجه است.

چند نکته:
ـ باند با زاویه 080 درجه، باند 08 نامیده می‌شود.
ـ باند با زاویه 084 درجه، باند 08 نامیده می‌شود.
ـ باند با زاویه 085 درجه، باند 08 یا باند 09 نامیده می‌شود.
ـ باند با زاویه 086 درجه، باند 09 نامیده می‌شود.
ـ باندهای موازی، علاوه بر دو عدد زاویه فرود، بوسیله دو حرف R (راست) و L (چپ) از هم تفکیک می‌شوند. مثلا فرودگاه مهرآباد تهران دارای دو باند موازی 29L و 29R می‌باشد.

5. خط مرکزی باند (Centerline): خط مرکزی باند برای شناسایی و راهنمایی وسط باند در هنگام تیک‌آف یا فرود مشخص شده است. رنگ این خط سفید است.

6. منطقه فرود (Touchdown Zone): این منطقه که با سه، دو و سپس یک نوار میله‌ای نازک و متقارن که در دو طرف خط مرکزی باند و با فاصله 500 فوت (152 متر) از یکدیگر کشیده شده است، محدوده‌ای است که در هنگام عملیات فرود، چرخ هواپیما مجاز است در آن محدوده زمین را لمس کند.

7. نقطه هدف (Aiming point): نقطه هدف به عنوان یک هدف بصری برای فرود هواپیما روی باند علامت‌گذاری می‌شود. نقطه هدف متشکل از دو راه‌راه گسترده سفید واقع در دو طرف خط مرکزی باند است که 1000 فوت (حدود 300 متر) از آستانه فرود فاصله دارد.

8. خطوط لبه باند  (Side Stripe): کاربرد این خطوط سفید که در دو طرف باند و بصورت ممتد کشیده شده، برای شناسایی لبه‌های باند و ایجاد تضاد بصری بین باند و زمین مجاور و یا شانه باند می‌باشد.

 به‌طور کلی باند فرودگاهها به دو شکل به وجود می آید:  باندی که توسط انسان ساخته می شود همانند بسیاری از فرودگاه ها که با کمک آسفالت، بتن و یا هر دوی آنها به وجود می آیند و  باند هایی با سطوح طبیعی مثل باندهای چمنی، خاکی، شنی و یا یخی که معمولاً از این باندها برای نشست و برخاست هواپیماهای سبک استفاده میشود.  طول یک باند برای هواپیماهایی که زیر ۲۰۰ هزار پوند وزن دارند(حدود ۹۰ هزار کیلوگرم) حداقل باید ۶ هزار پا (۱۸۲۹ متر) باشد. برای هواپیماهای بزرگتر شامل هواپیماهای پهن پیکر(Wide body) طول باند باید حداقل هشت هزار پا (۲۴۳۸ متر) در سطح دریای آزاد باشد. هرچه ارتفاع سطح فرودگاه از سطح دریای آزاد بالاتر باشد میزان طول باند مورد نیاز نیز افزایش می یابد.