هواپیمای ایران 140

نویسنده : سید محمد مهدی اشرفی 

هسا ایران-۱۴۰ هواپیمایی کوتاه‌برد برپایه پلتفرم آنتونوف-۱۴۰ قادر به حمل ۵۲ مسافر با دو موتور توربوپراپ ؛ ساخت مشترک شرکت هسا و شرکت آنتونوف است.

از ویژگی های این هواپیما میتوان به : فرود در فرودگاه‌های خاکی و همچنین ۳۰۰۰ کیلومتر پرواز بدون سوختگیری اشاره کرد . این هواپیما می‌تواند برای حمل مسافر، بار یا هر دو استفاده شود

بعلت ناهماهنگی موتور این هواپیما با آب و هوای ایران و همچنین هزینه بسیار بالای پرواز برای هر صندلی سفارش تولید ندارد.

هواپیمای آنتونوف 140، یک هواپیمای مسافربری با قابلیت حمل حداکثر 52 مسافر است که برای جانشینی هواپیمای آنتونوف 24 طراحی شد. نخستین پیش‌نمونه آن در ژوئن 1997 ساخته شد و در 17 سپتامبر همان سال اولین پرواز خود را انجام داد. (این هواپیما در 1999/12/01 هنگام یک پرواز آزمایشی صدمه دید و شرکت آنتونوف آن را به تایپ An-140-100 ارتقا داد). دومین پیش‌نمونه این هواپیما در سال 1998 کامل شد، اما هیچ‌گاه پرواز نکرد و سرانجام، نخستین هواپیمای استاندارد آنتونوف 140 در دسامبر 1997 به پرواز درآمد.

مشخصات فنی ایران 140 :

طول هواپیما: 22.60 متر
عرض هواپیما: 2.82 متر
طول کابین: 14.51 متر
فاصله دو سر بال: 24.50 متر
ارتفاع هواپیما: 8.23 متر
مساحت بال: 51 متر مربع
ظرفیت سوخت: 4370 کیلوگرم
حداکثر وزن هواپیما هنگام برخاست: 19,150 کیلوگرم
پیشران: دو دستگاه موتور توربوپراپ Klimov TV3-117VMA-SBM1
نیروی محرکه هر موتور: 1838 کیلو وات (2465 اسب بخار)
حداکثر سرعت: 575 کیلومتر بر ساعت
سرعت کروز: 520 کیلومتر بر ساعت
برد پرواز: 3700 کیلومتر
سقف پرواز: 7600 متر
طول باند مورد نیاز برای تیک‌آف: 880 متر

در سال 1374 شمسی شرکت صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) قراردادی با شرکت هواپیماسازی آنتونوف اوکراین به امضا رساند که به موجب آن، اجازه تولید مدل An-140 در ایران با نام تجاری IrAn-140 داده شد. طراحی این هواپیمای توربوپراپ تنها یک سال پیش در شرکت آنتونوف به پایان رسیده و هنوز این هواپیما در اوکراین نیز پرواز نکرده بود..

تولید تحت لیسانس (مونتاژ)هواپیمای آنتونوف 140 در تأسیسات هسا در شاهین‌شهر اصفهان آغاز و نهایتا نخستین فروند هواپیمای ایران 140 در سال 1379 (شش سال پس از انعقاد قرارداد)از خط تولید خارج شد.

شرکت هواپیمایی غیردولتی سفیران به عنوان نخستین کاربر این هواپیما در ایران، سه فروند نخست این هواپیما را بصورت اجاره به شرط تملیک در اختیار گرفت، اما با حادثه از دست رفتن موتور یکی از این هواپیماها و سپس خروج آن از باند فرودگاه اراک، این شرکت هر سه فروند هواپیمای دریافتی را به هسا عودت داد. دو فروند از این سه هواپیما بعدا در اختیار هواپیمایی نیروی انتظامی (هواناجا)قرار گرفت.

ورود مجدد این هواپیما به ناوگان هوایی ایران مدتی با مخالفت رئیس وقت سازمان هواپیمایی کشوری بدلیل ایمنی پایین آن مواجه بود تا اینکه با عزل حسین خانلری در تیر ماه 1388 توسط حمید بهبهانی، وزیر وقت راه و ترابری، و از طرفداران سرسخت این هواپیما، این مانع نیز از سر راه برداشته شد. از طرفی، به علت نقص و ضعف شدید در سامانه‌های مرتبط با موتور این هواپیما، چند شرکت دیگر از جمله ایران‌ایرتور، کیش‌ایر و... که پیش‌تر خواهان خرید این هواپیما بودند، از استفاده این هواپیما در ناوگان خود انصراف داده و به همین دلیل، شرکت تولید کننده (هسا) که هواپیماهای خود را بدون مشتری می‌دید، با تأسیس یک شرکت هواپیمایی (که بعدها سپاهان نام گرفت)، رأسا حمل مجدد مسافر با این هواپیما را از 29 دی 1389 آغاز کرد و علی‌رغم هشدارهای متعدد کارشناسان مبنی بر جلوگیری از پرواز این هواپیما در ایران، پروازهای مسافری آن ادامه یافت.

نارسایی موتور این هواپیما در مناطق گرم و مرطوب، اشکال در سیستم سوخت‌رسانی، خوردگی موتور و همچنین وجود لرزش شدید در موتورها از جمله دلایل این کارشناسان عنوان شده بود که نهایتا منجر به صدور محدودیت و توقف پرواز اين هواپیما به جنوب كشور، آنهم برای مدتی کوتاه شد.

در ادامه، فشارهای سیاسی دولت آمریکا به اوکراین موجب توقف تأمین موتور، کتابچه‌ها و قطعات یدکی هواپیماهای ایران 140 از سوی آنتونوف شده و در نتیجه، ناوگان شش فروندی شرکت سپاهان (فروندهای پنچم تا دهم) اکثرا زمین‌گیر شدند.

در 19 مرداد 1393، هواپیمای مسافربری ایران 140 متعلق به شرکت هواپیمایی سپاهان به مقصد طبس، لحظاتی پس از برخاست از فرودگاه مهرآباد دچار سانحه شد و در شمال شرقی فرودگاه سقوط کرد. این هواپیما 48 سرنشین داشت که 40 نفر از آن‌ها جان باختند.

که بررسی‌های اولیه نشان داد که خلبان باتجربه علی‌رغم تلاش برای بازگشت به فرودگاه پس از اعلام مشکل در موتور، موفق به جلوگیری از سقوط نشده است.  پس از بررسی‌های فنی و قضایی، 4 نفر را به دلیل سهل‌انگاری در این حادثه مقصر شناخت و به حبس محکوم کرد؛ این حادثه باعث توقف تولید هواپیمای ایران 140 شد که به دلیل مشکلات فنی و ایمنی متعدد، پروژه پرهزینه و ناموفقی محسوب می‌شد.