چهار چالش بر سر ایجاد موسسه توسعه صنعت هوانوردی

نویسنده : محمد شفیع خانی 

یکی از مواردی که وزارت راه و شهرسازی در عرصه هوانوردی کشور دنبال می کند، توسعه پژوهش و فناوری در حوزه هوانوردی کشور با محوریت ایجاد موسسه تحقیق و توسعه صنعت هوانوردی است اما با توجه به شرایط موجود هوانوردی کشور، موسسه تحقیقاتی مذکور در صورت تشکیل، باید چه اهدافی را دنبال کند و چه وظایفی برای آن در نظر گرفته شود؟

 در این مطلب به ارایه این موضوع و بیان چندین پیشنهاد خواهیم پرداخت. همان طورکه از نام این موسسه مشخص است موسسه باید دارای رویکرد تحقیقاتی باشد و با برنامه ریزی در جهت ترسیم افق های نو و رفع کمبودهای موجود گام بردارد.

 در بحث تحقیقاتی یکی از پرچالش ترین خلا هایی که در صنعت هوانوردی ایران وجود دارد، نبود یک تیم مستقل بررسی سوانح هوایی است که این موسسه می تواند آن را پر کند. در همه کشورهای صاحبنام و خوش آتیه در بحث هوانوردی، یک کمیته مستقل بررسی سوانح هوایی وجود دارد که مستقیما زیرنظر عالی ترین مقام اجرایی کشور (رییس جمهور، نخست وزیر و...) فعالیت می کند و در زمان بروز حوادث هوایی به صورت مستقل به بررسی حادثه می پردازد. در واقع این کشورها کمیته تحقیقات سوانح هوایی دایمی دارند تا در صورت وقوع حادثه، بررسی بلافاصله آغاز شود. این کمیته ها تصمیماتی اتخاذ می کنند که از وقوع حوادث و سوانح مشابه جلوگیری شود و این تصمیمات بعضا به بخشنامه و قوانین تبدیل می شوند اما در بعضی کشورها مانند ایران کمیته تحقیق بعد از وقوع حادثه شکل می گیرد و آن کمیته نیز بیشتر در صدد یافتن مقصر و معرفی آن به قوه قضاییه است این در حالی است که در دنیا کارشناسانی در قالب کمیته مستقل به صورت فنی و با هدف جلوگیری از وقوع مجدد، سوانح هوایی را بررسی و علت جویی می کنند.

 دومین مورد در بحث تحقیقاتی، نبود یک کارگروه جهت تحقیق پیرامون کمبودها و فقدان های صنعت هوانوردی ایران نسبت به رقبای جهانی است که این امر بعضا به شکل گیری نظرات و قوانین سلیقه ای و خلق الساعه ای در هوانوردی کشور منجر می شود. ملموس ترین مثال در این زمینه بحث آموزش در هوانوردی کشور و اعطای گواهینامه های فنی و مهندسی در صنعت هوانوردی یا عدم وجود یک رفرنس و منبع آموزشی خاص و مشخص جهت تحصیل دانش پذیران هوانوردی کشور است؛ از این رو یکی از اهداف و رسالت های مهم موسسه تحقیق و توسعه هوانوردی می تواند تعیین یک رفرنس و منبع مشخص آموزشی برای هوانوردی ایران باشد و پس از تصویب به سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان متولی آموزش هوانوردی کشور اعلام شود.

سومین مورد در بحث تحقیقاتی، ایجاد یک کارگروه اقتصادی در موسسه تحقیق و توسعه هوانوردی جهت ارایه گزارشات علمی از دید اقتصادی به شورای عالی هواپیمایی کشوری و مشاوره اقتصادی به شرکت صنایع هواپیماسازی ایران است. با توجه به این نکته که یکی از وظایف اصلی و خطیر شورای عالی هواپیمایی کشور تعیین خط مشی کلی هواپیمایی و تعیین و تصویب نرخ حمل ونقل هوایی مسافر و بار در ایران است. وجود یک کارگروه اقتصادی در موسسه تحقیق و توسعه هوانوردی زیر نظر وزارت راه و شهرسازی می تواند بسیار کارگشا باشد. این امر سبب می شود که نمایندگان وزارت راه و شهرسازی در شورای عالی هواپیمایی کشور با وجود حضور یک نماینده از وزارت اقتصاد و دارایی در آن شورا بتوانند نظرات کارشناسی اقتصادی - هوانوردی مستقل خود را بیان کنند. بر اساس آخرین آمار ۲۴ درصد نگرانی مسافرانی که دایما با هواپیما مسافرت می کنند افزایش ناگهانی قیمت بلیت هواپیما در یک مسیر خاص است. از طرف دیگر به رغم اینکه مهندسان ایرانی اندیشه های بزرگی برای ساخت انواع هواپیماها در چهار دهه اخیر داشته اند اما مهم ترین دلیل اینکه هیچ کدام از این تلاش ها به مرحله تجاری سازی نرسید، نداشتن دیدگاه تجاری و رقابت با بازارهای بین المللی در مرحله طراحی و ساخت بوده است در حالی که در دنیا پیش از انجام مطالعات ساخت، مطالعات اقتصادی بودن و بازارپذیر بودن تولید هواپیما انجام می شود که در موفقیت تولید آن اثر دارد از این رو به نظر می رسد وجود یک کارگروه اقتصادی در بدنه هوانوردی کشور حیاتی است تا بتواند این کمبود را مرتفع سازد تا بتوانیم در یک بازه زمانی ده ساله به تولید هواپیمای تجاری و به صرفه اقتصادی برسیم.

 چهارمین مورد، بررسی شرایط اقتصادی فرودگاه های کشور و ارایه گزارشات کارشناسی فصلی به دفتر ارزیابی اقتصادی و مدیریت بهره وری حمل ونقل وزارت راه و شهرسازی و معاونت دفتر بررسی های اقتصادی و سرمایه گذاری شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران است.

ایران دارای ۵۴ فرودگاه دولتی است که همگی آنها در مالکیت شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران است.

از این تعداد تنها ۹ فرودگاه دارای مجوز بین المللی و ۲۵ فرودگاه دارای مجوز مرز هوایی و ۲۰ فرودگاه نیز به عنوان فرودگاه داخلی فعالیت دارند اما از بین ۵۴ فرودگاه مسافربری در ایران، با ارفاق می توان گفت تنها ۳ فرودگاه صرفه اقتصادی دارند یعنی درآمدشان بیش از هزینه های شان است و بقیه فرودگاه ها از نظر اقتصادی زیان ده هستند.

موسسه تحقیق و توسعه صنعت هوانوردی با استفاده از کارشناسان خبره قادر خواهد بود به ارزیابی فرودگاه های کشور از نظر اقتصادی و ارایه راهکارها جهت بهبود وضعیت اقتصادی فرودگاه بپردازد و این گزارشات را در اختیار دفتر ارزیابی اقتصادی و مدیریت بهره وری حمل ونقل وزارت راه و شهرسازی و معاونت دفتر بررسی های اقتصادی و سرمایه گذاری شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران بگذارد.