آشنایی با دستگاه های کمک ناوبری هواپیما

نویسنده : احسان موثقی 

ناوبری دانش هدایت و ردیابی وسایل نقلیه بین دو نقطه است. به طور خاص این هدایت بیشتر در مورد هواپیما و کشتی بین دو نقطه برروی کره زمین است.

انواع سیستم های کمک ناوبری:

الفGround System(: سیستم هایی که در روی زمین قرار داشته و توسط آن ها هواپیما موقعیت خود را در فضا مشخص میکند. 

ب)Air borne System: دستگاه هایی در داخل هواپیما که جهت انجام عملیات ناوبری مورد استفاده قرار  میگیرند.

به طور کلی در علم هوانوردی ما دارای دو نوع پرواز هستیم:

1-پرواز متکی بر دید خلبان VFR:

2-پرواز متکی بر آلات دقیق های پروازی در ارتفاعات بالاتر از 17000پا به دلیل دید کم IFR:

محل نصب سیستم های کمک ناوبری به ترتیب عبارتند از:

1-راه های هوایی                          2-نزدیکی فرودگاه ها                        3-داخل محوطه فرودگاه ها

این سیستم های کمک ناوبری در زمینه ارایه ی موقعیت ، جهت ، حرکت ، زمان ، فاصله ، سرعت و همچنین میزان انحراف از خط مرکزی باند و دادن شیب فرود مناسب هنگام نشست پرواز در باند فرود ،خدمات ارایه میدهند.

دستگاه هایی که به آن ها Navaids گویند. در اینجا به تعدادی از دستگاه های کمک ناوبری خواهیم پرداخت.

دستگاه هایی مانند DME ، ILS ، MLS ، VOR و ..........

DME (Distance Measuring Equipment) :

این سیستم ، تهیه اطلاعات مداوم فاصله هواپیما با ایستگاه زمینی را بر عهده دارد. این فاصله همواره به علت بالا بودن هواپیما از سطح زمین به صورت مایل اندازه گیری میشود.

ILS (Instrument Landing System) :

دستگاهی است که خلبان را جهت فرود موفق و استاندارد یاری میکند در واقع این سیستم با دادن اطلاعات ناوبری افقی و عمودی ، هواپیما را برای داشتن یک فرود ایمن کمک میکند. این سیستم برای شرایط جوی نامساعد از نظر دید کم به واسطه ی گرد و غبار و هوای ابری و مه آلود بسیار مفید خواهد بود. همانطور که میدانید برای یک فرود موفق می بایست زاویه فرود حدودا 2.5 الی 4 درجه بسته به شرایط جغرافیایی فرودگاه مورد نظر باشد. البته زاویه فرود نرمال 3 درجه است همچنین میزان انحراف هواپیما را از خط مرکزی باند مشخص می نماید بدین معنا که به نوعی سیستم فرود خودکار (Auto pilot) به حساب می آید.

MLS (Microwave Landing System) :

همان دستگاه ناوبری ILS است ولی پیشرفته تر. ارایه ی شیب فرود و محور Center line و ارایه ی فاصله و ارتفاع هواپیما به صورت همزمان به وظیفه این دستگاه است

ADF (Aerounatical Directional Finder) :

جهت یابی مسیر اتوماتیک هواپیما است و دارای دو آنتن loop و Sense میباشد.

NDB (Non Directional Beacon) :

ابزار ناوبری با فرکانس متوسط است که برای انتقال سیگنال های غیرمستقیم به کار میرود.که به وسیله یک دریافت کننده کد مورس و  ADFرسیده از هواپیما کنترل میشود. NDB از اولین دستگاه هایی بود که در سیستم ناوبری به کار برده شد. فرکانس این سیستم بین 200 کیلوهرتز تا 1750 کیلوهرتز میباشد. سازمان ICAO این رنج فرکانسی را دسته بندی کرده و هر قسمتی از این فرکانس را به کشوری اختصاص داده که رنج فرکانسی این سیستم در ایران بین 200 تا 570 کیلوهرتز میباشد. از NDB در هنگام تقرب و Landing هم میتوان استفاده کرد. از مزایای دستگاه کمک ناوبری NDB میتوان به کم هزینه بودن ونصب و نگهداری آسان اشاره کرد. اما این دستگاه دارای محدودیت هایی نیز است که یکی از این محدودیت ها برد آن است همچنین عواملی مانند طوفان ، رعد و برق ، گرد و خاک برروی NDB تاثیر منفی میگذارد.

از عوامل تاثیرگذار بر برد NDB میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

1-مقدار انرژی که با آنتن می دهیم.

2-شرایط زمینی

3-قدرت آنتن

4-فرکانس Beacon

VOR (Very high frequency Omni directional Range) :

این سیستم در دهه 1940 میلادی توسط ایالات متحده آمریکا ایجاد شد و حدود 20 سال بعد در دهه 1960 میلادی توسط اعضا  ICAO به عنوان سیستم ناوبری برد کوتاه استاندارد برای هواپیماها شناخته شد. این سیستم یک سیگنال به صورت الگوی ثابت میباشد و به همه جهات به صورت 360درجه فرستاده میشود. نشان دهنده  VOR  دارای یک صحفه ی دایره ای شکل میباشد که در داخل این دایره دو مثلث وجود دارد که در کنار یکی از آن ها TV و در کنار دیگری FROM نوشته شده است. هرکدام از این مثلث ها در صورتی که روشن شوند نشان دهنده این میباشد که هواپیما به سمت ایستگاه در حال حرکت است یا دور شدن.

DVOR (Doppler VOR) :

دستگاه DVOR دستگاهی است که اطلاعات پروازی آن همانند VOR است ولی با دقت بیشتر و درصد خطای کمتر.

در ایران بیش از 107 دستگاه کمک ناوبری هواپیما در کریدور های هوایی و فرودگاه ها و 87 دستگاه فاصله یاب هواپیما ، بیش از 25 سیستم هدایت و فرود هواپیما و بیش از 25 دستگاه رادار فعالیت میکنند.