باند فرودگاه

نویسنده: محمد پیلنار 

یکی از اصلی‌ترین زیرساخت‌های هر فرودگاه، باند آن است. باند فرودگاه، جایی است که هواپیما‌ها روی آن فرود آمده یا از آن بلند می‌شوند. حال، این باند باید چه مشخصاتی داشته باشد؟ چطور ساخته می‌شود؟ علامت‌های روی آن و اطرافش به چه معنی هستند؟

در این مقاله به این سؤالات پاسخ خواهیم داد. برای این منظور، ابتدا نگاهی به تعریف رسمی و کارکرد باند داشته و در ادامه مشخصات، علامت‌ها و دیگر ویژگی‌های آن را شرح می‌دهیم.

باند فرودگاه چیست؟

مطابق تعریف سازمان بین‌المللی هوانوردی غیرنظامی یا ایکائو (ICAO)، تعریف باند در فرودگاه چنین است: «منطقه مستطیلی تعریف‌شده در زمین فرودگاه که برای فرود و برخاستن هواپیما‌ها طراحی و آماده شده است».

هواپیما‌ها پیش از پرواز باید مسافت زیادی را تا رسیدن به‌سرعت موردنیازشان برای بلند شدن از سطح زمین طی کنند. همچنین، هنگام فرود نیز مسافت زیادی برای صفر شدن سرعت نیاز است. این مسافت را باند فرودگاه تأمین می‌کند.

باندهای فرودگاهی ازنظر نوع ساخت به دودسته زیر تقسیم می‌شود:

• طبیعی: یک سطح طبیعی خاکی، شنی، یخی، ماسه‌ای، نمکی، چمن یا ساخته‌شده از هر ماده طبیعی، بسته به طبیعت منطقه جغرافیایی فرودگاه
• مصنوعی: ساخته‌شده از مصالح ساخته دست بشر به‌ویژه آسفالت و بتن یا ترکیبی از این دو.

باند‌های فرودگاهی، اندکی از آسفالت ساخته می‌شوند. بااین‌حال، این ماده اصلی‌ترین مصالح برای ساخت فرودگاه‌های روی سطح آب است که به آن‌ها باند‌های آبی نیز گفته می‌شود. جالب است بدانید که اولین باند بتنی جهان در سال ۱۹۱۶ و در جریان جنگ جهانی اول در فرانسه و در شهر کلرمون – فران (Clermont-Ferrand) ساخته شد.

طراحی باند فرودگاه

فرودگاه‌ها می‌توانند یک یا چند باند داشته باشند. اصلی‌ترین نکته‌ای که باید در ساخت باند رعایت شود، موافقت جهت آن‌ها با جهت باد است. به همین دلیل است که بسیاری از فرودگاه‌ها چندین باند دارند. هواپیما‌ها در شرایط جوی مختلف و باتوجه‌به زاویه وزش باد که توسط برج مراقبت سنجیده می‌شود، می‌توانند روی یکی از این باند‌ها فرود بیایند یا از آن‌ها بلند شوند. فرودگاه‌هایی هم که تنها یک باند دارند آن را مطابق با جهت غالب وزش باد در آن منطقه می‌سازند. موافقت با جهت باد، هنگام فرود، سبب کاهش انحرافات می‌شود.

ابعاد باند، اصلی‌ترین مشخصاتی هستند که در طراحی باند به آن‌ها توجه می‌شود. عرض فرودگاه‌های مسافربری نیز می‌تواند بین زیر ده متر تا بیش از ۸۰ متر تغییر کند. البته در مورد بعضی فرودگاه‌های نظامی، عرض باند تا ۲۷۴ متر نیز افزایش می‌یابد که این رکورد، متعلق به فرودگاه ادواردز در کالیفرنیای آمریکاست. این فرودگاه، رکورد طول باند فرودگاه‌های نظامی را نیز با ۱۱٫۹۱۷ متر در اختیار خود دارد.

طول استاندارد باند فرودگاه

طول باند در فرودگاه، بستگی کامل به هواپیما‌هایی دارد که قرار است از آن استفاده کنند. هرچه هواپیما‌ها کوچک‌تر باشند باند نیز می‌تواند کوتاه‌تر ساخته شود. از طرف دیگر هواپیما‌های غول‌پیکر مانند ایرباس A380 و بوئینگ ۷۴۷ باعث شده‌اند که طول باند‌های فرودگاهی در جهان به بیش از پنج کیلومتر افزایش پیدا کند. در فرودگاه‌های محلی و خصوصی، طول باند می‌تواند بسیار کوتاه باشد. به‌طورکلی، طبق قوانین ایکائو، طول باند در فرودگاه برای هواپیما‌های با وزن کمتر از ۹۰۷۱۸ کیلوگرم باید حداقل ۱۸۲۹ متر باشد. برای هواپیما‌های بزرگ‌تر نیز این عدد افزایش می‌یابد.

عوامل دیگری نیز در تعیین طول باند در فرودگاه مؤثر هستند. مهم‌ترین این عوامل، ارتفاع از سطح دریاست. هرچه فرودگاه مرتفع‌تر باشد، طول باند نیز افزایش می‌یابد. به همین دلیل بوده که بلندترین باند فرودگاهی در جهان، متعلق به فرودگاه کامدو بامدا (Qamdo Bamda) در تبت است. این فرودگاه با ۴۳۳۴ متر ارتفاع از سطح دریا مرتفع‌ترین فرودگاه است و باند آن نیز با ۵٫۵ کیلومتر طول، بلندترین باند فرودگاه در جهان به شمار می‌شود.

شرایط آب‌وهوایی نیز در طول باند مؤثر هستند. هرچه متوسط درجه دمای هوا افزایش یابد، طول باند بیشتری نیز نیاز است. به‌عنوان‌مثال فرودگاه آپینگتون (Upington)در آفریقای جنوبی به همین دلیل، باندی بلند به طول ۴۹۰۰ متر دارد.