بالن ها

نویسنده: دانیال نوروزی 

آیا به بالن ها علاقه دارید؟ آیا می دانید اولین بالن ها در چه سالی و چگونه ساخته شده اند؟ آیا دوست دارید با اجزا و کاربرد های بالن آشنا شوید؟در این مقاله به برخی از این سوالات پاسخ خواهیم داد

بالن چیست؟

بالن نوعی هواگرد است که در جو شناور است و نیرویی که بالن را در آسمان به حرکت در می آورد نیروی باد است. برای اینکه بالن پرواز کند باید هوای گرم در آن استفاده شود، به این دلیل که هوای گرم از هوای سرد سبک تر است و به همین دلیل هوای گرم رو به بالا حرکت می کند که به این عمل، عمل همرفتی می گویند. در بالن های پیشرفته و به روز برای ایجاد هوای گرم از مشعل های گازی استفاده می کنند که اگر مشعل روشن باشد بالن رو بالا می رود و ارتفاع می گیرد. اما زمانی که هوای داخل بالن سرد شود کم کم از ارتفاع بالن کاسته شده و بالن شروع به کم کردن ارتفاع می کند. هیدروژن سبک ترین گاز است که در دهه ۱۹۳۰ در کشتی های هوایی و بالن های حمل مسافر به کار می رفت که به دلیل زود مشتعل شدن دیگر از آن استفاده نشد. در سال های اخیر بالن ها را با هلیوم پر می کنند. شکل آئرودینامیکی بالن و جنس آن معمولا از لاستیک های بسیار مقاوم در برابر نفوذ گازها هستند که نکته ای اساسی در ساخت بالن ها به شمار می رود.

تاریخچه بالن های هواگرم

بالن های هوای گرم قدیمی ترین تکنولوژی موفق برای پرواز انسان ها هستند. تاریخچه بالن به اولین پرواز ثبت شده انسان توسط بالن در 21ام نوامبر سال   1783 در  یک بالن هوای گرم ساخته شده توسط برادران فرانسوی مونتگولفیر (Montgolfier) بر می گردد. این پرواز 23 دقیقه طول کشید که 5.5 مایل را پوشش داد. قبل از آنها نیز ادعاهایی در این زمینه شده است. به عنوان مثال به چینی ها به عنوان اولین پرواز کنندگان با کایت ها و شاید بالون های هوای گرم حدود 2000 سال پیش را نسبت داده اند، و نازکاس کشور پرو ممکن است اولین بالون های پر شده با دود را ساخته باشند.

تاریخچه بالن های هیدروژنی

ژاک شارل  و کمک‌خلبانش برادران رابرت اولین بالن پرشده از هیدروژن را در ۲۷ اوت ۱۷۸۳ به پرواز درآوردند. سپس او و همکارش تا ارتفاع حدود ۵۵۰ متر با بالن سرنشین‌دارشان بالا رفتند؛ که ابتکارشان در استفاده از هیدروژن برای بالا بردن، باعث شد که این نوع بالن به نام شارلی نامیده شود. (همان‌طور که نام برادران مون‌گلفیه برای بالن هوای گرم استفاده شد).

انواع استفاده از بالن

بالن ها برای انسان ها استفاده های مختلفی در طول تاریخ داشته است. امروزه از بالن برای تفریح و ورزش استفاده می‌کنند. امروزه جشنواره بالن در اکثر نقاط جهان برگزار میشود که در آن بالن سواران با هم رقابت می کنند. هم چنین در گذشته از بالن استفاده نظامی هم می شد. برای مثال در جنگ جهانی اول هر دو جناح از بالن های هوای گرم برای خلع سلاح توپخانه ها استفاده می کردند. در جنگ جهانی دوم بالن ها را برای مشاهده و شناسایی اهداف نصب می کردند، اگرچه بالن های انبوهی ( ترکیبی از چندین بالن بزرگ که نزدیک همدیگر نصب می شدند) اغلب برای تخریب بمب افکن های سطح پایین مورد استفاده قرار میگرفتند. نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا با شرکت جنرال میلز (General Mills Company) در دهه 1950 قراردادی را برای توسعه دادن بالن های هوای گرم کوچک برای اهداف نظامی منعقد کرد. نیروی دریایی هرگز از این بالن ها استفاده نکرد اما، این پروژه مبنایی برای ساخت بالن های هوای گرم مدرن شد.  

رکورد های بالن هوا گرم

• دان کامرون و کریستوفر دیوی (انگلیسی) با بالن هوای گرم و گازی خود، زانوسی، به رکورد مسافت دست یافتند. آن‌ها در ۱۹۷۸ بیش از ۳۳۳۹ متر پرواز کردند.
• در ۱۹۸۰ جولیان نات (انگلیسی) با رسیدن به ارتفاع ۸/۱۶ کیلومتر به رکورد ارتفاع دست یافت.

• رکورد پرواز بدون توقف با بالن متعلق به هلن دو ریگانی و میشل آرنولد (فرانسه) است که در ۱۹۸۴ بیش ۴۰ ساعت بدون توقف  را در ۱۹۸۷ انجام دادند.

•  ریچارد برانسون (انگلیسی) پر لینستراد (سوئدی) اولین پرواز از روی اقیانوس آرام را در سال ۱۹۸۰ انجام دادند.

• ریچارد برانسون (انگلیسی) پرلند سترند (سوئدی) اولین پرواز از روی اقیانوس اطلس را در ۱۹۸۷ انجام دادند.

پیشینه بالن در ایران

در وقایع بالاتفاق درباره ی  ساخت بالن در دارالفنون  چنین آمده‌است:

در دارالفنون آزمایشگاه‌های فیزیک، شیمی داروسازی دائماً در کار و فعال بودند و ترکیباتی از نوع «سولفات دوزنگ، سولفات دوفر، اسید دوپتاس، تترا دار جان و کربنات دوپاس می‌ساختند». در کلاس هم نقشه می‌کشیدند و علم و عمل را با هم می‌آموختند. یکی از کارها تهیه گاز هیدروژن و فرستادن بالن به هوا بود. بالون هوای گرم برای اولین بار توسط اروپایی ها وارد ایران شد. این وسیله ی پرواز برای مردم آن دوران  بسیار جالب، عجیب و هیجان انگیز بود.

ناصرالدین شاه در خاطرات خود این گونه مینویسد :

روز شنبه (۸ ربیع‌الاول ۱۲۹۴ / ۱۸۷۷م) پنج ساعت به غروب مانده دو بالن از جلوخان مدرسه معلم خانه آسمان رفت، ما بعد از صحبت با وزراء در باغ رفتیم بالای شمس العماره ، حرم هم پشت بام اندرون‌ها بودند. کل تهران هم از زن و مرد روی بام‌ها و کوچه‌ها و غیره بودند. بالن اولی قرمز رنگ بود، هوا رفت، اما کم وافتاد در باغ سپهسالار مرحوم، مردم هم رفتند، ما بودیم در بالای شمس‌العماره، سیاچی، امین السلطنه، عضد الملک، ادیب الملک، فرخ خان، باشی، وجیه و غیره بودند. بعد بالن سفید بزرگ برش فرنگی باد شد، باز همه مردم دوباره جمع شدند در بام‌ها و غیره، این دفعه بالن بسیار خوب هوا رفت، نیم ساعت درست روی آسمان شهر ایستاده بود، دو هزار ذرع هم بلکه بیشتر هوا رفت. خیلی خیلی تماشا داد دو نفر با هم با این بالن بالا رفتند، بالاخره در باغ نظامیه یا باغ سپهسالار حالیه افتاد، بالن هم پاره شد. خلاصه خیلی خیلی تماشا داد. هیچ وقت همچه تماشا مردم نکرده بودند.