جنگنده اف 35

نویسنده: امیر حسین مهردوست 

 جنگنده اف-۳۵ به عنوان یک جنگنده نسل پنجم دارای ویژگی‌های منحصر به فرد و ارتقای ویژگی‌های جنگنده‌های نسل قبل است از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

پنهانکاری

اف-۳۵ از قابلیت پنهانکاری بالایی برخوردار است. طراحان این جنگنده از آخرین و پیشرفته‌ترین روش‌ها برای کاهش بازتاب راداری و کاهش تشعشعات فروسرخ در طراحی اِف ۳۵ استفاده کرده‌اند. توانایی پنهانکاری در کنار آگاهی وضعیتی بالا توانایی دید اول و شلیک اول را برای اف ۳۵ فراهم می‌آورد و به بقاپذیری این جنگنده در میدان نبرد کمک شایانی می‌کند. با وجود داده‌های موجود دربارۀ پنهانکاری این جنگنده، دو کشور ایران و روسیه ادعا کرده‌اند که توانستند با استفاده از رادارهای خود این جنگنده را رصد کنند.

بهره‌گیری از فناوری‌های نوین صنعت هوافضا

در اف-۳۵ به جای محرک‌های هیدرولیکی از فناوری نوین محرک‌های الکتروهیدرواستاتیکی استفاده شده که باعث افزایش امنیت پرواز، کاهش نقص فنی کنترلرهای جنگنده و همچنین نیاز کمتر به تعمیرات می‌شود. اف ۳۵ از سامانه پرواز با فیبر نوری استفاده می‌کند، این سامانه در واقع همان سامانه پرواز با سیم است که در آن به جای کانال‌های سیمی از کانال‌های فیبر نوری و استاندارد انتقال داده شبکه IEEE 1394b۱۷استفاده شده که سرعت و امنیت داده بهتری برای سامانه کنترل پرواز اف-۳۵ فراهم کرده‌است. همچنین ۴۲ درصد از وزن اف-۳۵ را مواد مرکب (کامپوزیت) به کار رفته در این جنگنده تشکیل می‌دهند که این بیشترین میزان استفاده از مواد مرکب در یک جنگنده آمریکایی است برای مثال ۲۲ درصد از وزن اف ۲۲ و فقط ۲ درصد از وزن اف ۱۶ از مواد مرکب ساخته شده‌اند. استفاده از مواد مرکب باعث کاهش وزن اف-۳۵ و کاهش مصرف سوخت شده‌است. همچنین نسل جدید مواد مرکب به کار رفته در ساخت سطح بدنه اف-۳۵ (فیبر حصیری) علاوه بر جذب خوب امواج رادار، در عین ارزان‌تر بودن، مناسب برای انواع شرایط آب و هوایی است، آسیب‌پذیری کمتر دارد و در نهایت تعمیرات آن سریع‌تر است.

نمایشگر کلاه خلبان

کلاه خلبانی جنگنده اف-۳۵ به عنوان اولین جنگنده ایست از یک نمایشگر بهره می‌برد این نمایشگر اطلاعاتی که قبلاً در نمایشگر سربالا یا سامانه هاد (Head Up Display) وجود داشت را در جلوی دید خلبان نمایش می‌دهد. همچنین تصاویر دید در شب توسط حسگرهای الکترواپتیکی به کلاه خلبان ارسال شده و بر روی آن نمایش داده می‌شود.

زاویه حمله بالا

هر سه مدل جنگنده اف-۳۵ توان رسیدن به زاویه حمله ۵۰ درجه‌ای در سرعت ۱٫۶ ماخ را دارا هستند. این درحالی است که جنگنده‌های نسل قبل همچون اِف-۱۶ و اِف-۱۸ تنها توان رسیدن به زاویه حمله ۳۰ درجه‌ای را دارا هستند. زاویه حمله بالا توان مانورپذیری و عدم واماندگی را به شدت افزایش می‌دهد. طراحی و سامانه کنترل پروازی مدرن اف-۳۵ از دلایل اصلی دست‌یابی به زاویه حمله بالا در این جنگنده هستند.

سامانه فرمان‌ها صوتی

اف-۳۵ اولین جنگنده آمریکایی است به صورت عملیاتی از سامانه فرمان‌ها صوتی (DVI) استفاده خواهد کرد این سامانه قبلاً به‌طور آزمایشی بر روی جنگنده‌های هارییر و اف-۱۶ ویستا مورد استفاده قرار گرفته بود. این سامانه به خلبان اجازه می‌دهد با گفتار بعضی از فرمان‌ها را اجرا کند.

نمایشگر یکپارچه کابین خلبان

اف-۳۵ اولین جنگنده در جهان است که از یک نمایشگر یکپارچه در داخل کابین خلبان استفاده می‌کند. این نمایشگر لمسی با رابط کاربری سامانه عامل اف-۳۵ هماهنگ بوده و خلبان توان سفارشی‌سازی اطلاعات بر روی نمایشگر را دارد.

برنامه کامپیوتری پیشرفته

یکی از نقاط قوت اصلی این جنگنده به‌شمار می‌آید. این برنامه بیش از ۸ میلیون خط کد دارد که ۴ برابر بیشتر از نزدیک‌ترین رقیب اف-۳۵ یعنی جنگنده اِف-۲۲ است. هوش مصنوعی و اتوماسیون بالا، ترکیب اطلاعات حسگرها و ایجاد یک تصویر واضح از میدان نبرد از وظایف اصلی این برنامه است.

سامانه پشتیبانی اطلاعات خودکار

این سامانه که ALIS نامیده می‌شود در واقع یک سامانه کامپیوتری برای جمع‌آوری اطلاعات از وضعیت جنگنده هنگام عملیات و پردازش آن‌ها برای کمک به پشتیبانی، نگهداری و تعمیرات اف-۳۵ پس از عملیات است این سامانه باعث کاهش چشمگیر هزینه هر ساعت پرواز عملیاتی اف-۳۵ شده‌است. هر ساعت پرواز عملیاتی اف-۳۵، ۲۴ هزار دلار هزینه دربردارد که فقط ۱۰ درصد بیشتر از جنگنده ارزان قیمت اف ۱۶ است. شایان ذکر است که هزینه هر ساعت پرواز عملیاتی دیگر جنگنده نسل ۵ آمریکایی اف-۲۲، ۶۸ هزار دلار است.

کانوپی مقاوم

کانوپی (کابین) اِف-۳۵ از مواد بسیار مقاوم ساخته شده تا در مقابل شرایط بد آب و هوایی و همچنین برخود پرندگان مقاومت کند این کانوپی در آزمایش‌ها در برابر پرتاب لاشهٔ یک پرنده ۲ کیلویی با سرعت ۸۹۰ کیلومتر بر ساعت به خوبی مقاومت کرده‌است.

یکپارچگی ساختار بال و بدنه

یکی از ویژگی هنگام ساخت اف-۳۵ یکپارچگی بال و بدنه آن است بدین معنی که ساختار بال با بدنه یکپارچه است و به داخل بدنه فرومی‌رود (برخلاف دیگر جنگنده‌های کنونی). این ویژگی باعث کاهش سطح مقطع راداری و همچنین افزایش قدرت حمل تسلیحات بر زیر بال‌ها می‌شود.

آگاهی وضعیتی بالا و ترکیب اطلاعات

اف-۳۵ از بیشترین تعداد حسگر در میان جنگنده‌هایی که تاکنون ساخته شده بهره می‌برد. اف-۳۵ علاوه بر رادار کاوش الکترونیکی فعال موجود در دماغه با پوش ۱۲۰ درجه از ۶ حسگر الکترواپتیکی AN/AAQ-37 با پوشش ۳۶۰ درجه محیط اطراف که با توانایی کشف هواپیماها، موشک‌ها و تجهیزات زمینی، ۱۰ مجوعه آنتن سامانه جنگ الکترونیک، یک حسگر هدف‌گذاری الکترواپتیکی AN/AAQ-40 در زیر دماغه و مجموعه گیرنده و فرستنده موجود در سامانه CNI استفاده می‌کند. مجموع اطلاعات جمع‌آوری شده توسط حسگرها و ترکیب اطلاعات آن‌ها توسط نرم‌افزار این جنگنده بالاترین آگاهی وضعیتی را از میدان نبرد در اختیار اف-۳۵ قرار می‌دهد.

تنوع تسلیحاتی

جنگنده اف-۳۵ توان حمل انواع سلاح‌های هوا به هوا (هدایت راداری و فروسرخ)، هوا به زمین (موشک‌های کروز، هدایت لیزری، هدایت ماهواره‌ای، ضد زره، هدایت موج میلی‌متری، هدایت چند حالته و …)، ضد کشتی و سلاح هسته‌ای را دارا خواهد بود. این جنگنده همچنین قابلیت استفاده از تسلیحات کشورهای خریدار را نیز برخودار خواهد بود، که در مجموع تنوع تسلیحاتی بالایی برای اف-۳۵ محسوب می‌شود. این جنگنده را در زمره منعطف‌ترین جنگنده‌های ساخته شد تاکنون قرار خواهد داشت.

اف-35 صاعقه ( F-35-Lightning): هواپیمای اف-35 ساخت شرکت Lockheed Martin با همکاری شرکت‌های بزرگ دیگر همچون نورثروپ گرومن واقع در آمریکاست،F-35  یک جنگنده نسل پنجم و تک‌سرنشین و تک موتوره و اولین جنگنده چندمنظوره نسل پنجمی محسوب می‌شود. البته در راستای ساخت این هواپیما تقریباً یک ائتلاف بین‌المللی برای سرمایه‌گذاری در این پروژه عظیم شرکت داشته‌اند که از جمله آن کشورها می‌توان به انگلستان، دانمارک، کانادا، ترکیه، ایتالیا، استرالیا، اسرائیل و … اشاره کرد. از ویژگی‌های این هواپیما می‌توان به‌صورت کلی به مافوق صوت بودن، رادارگریز بودن، چندمنظوره بودن ( برتری هوایی، فرماندهی نیروها، حملات هوا به زمین، حملات هوا به دریا، جنگ الکترونیک )،عمودپرواز بودن (در برخی از مدل‌ها)، دارای کابینه مجهز به آخرین سامانه‌های جنگی و چندبعدی، چابکی بسیار  زیاد، توانایی پرواز و فرود بر روی باندهای کوتاه ( ویژه استفاده در ناوهای هواپیمابر)  اشاره کرد. در کل به ادعای شرکت Lockheed Martin شرکت سازنده اف-35 این جنگنده تنها هواپیمای نسل پنجم چندمنظوره جهان محسوب می‌شود.

از نظر ابعادی این جنگنده دارای 15.6 متر طول و 4.36 متر ارتفاع و فاصله بین دو بال 10.7 متر و مساحت سطح بال 42.7 مترمربع و طول دم افقی 6.65 متر و وزن خالی 32300 پوند و ظرفیت حمل 13100 پوند سوخت و توانایی حمل 6800 کیلوگرم مهمات است

درباره تسلیحات مورداستفاده در جنگنده‌ها می‌شود بحث‌های فراوانی انجام داد ولی اگر بخواهیم به‌صورت عمومی صحبت کنیم این تسلیحات به سه گروه عمده تقسیم‌بندی می‌شوند که عبارت است از تیربار هواپیما که برای جنگ‌های در فاصله کوتاه مورداستفاده قرار می‌گیرد، موشک‌های هوا به هوا که برای جنگ‌های هوایی برای فاصله‌های متفاوت مورداستفاده قرار می‌گیرند (که البته این موشک‌های هوا به هوا خود به دو دسته راداری و حرارتی تقسیم‌بندی می‌شوند)، و همچنین موشک‌های هوا به زمین که آن‌ها نیز تقسیم‌بندی‌های خود را دارند. در کل این جنگنده به‌صورت استاندارد توانایی حمل 2 موشک فوق پیشرفته هوا به هوای AIM 120 و همچنین دو بمب هوشمند قابل هدایت 1000 پوندی GBU-32 است.

نوع تسلیحات مورد استفاده

 نیروی پیش‌رانش

در رابطه با نیروی پیش‌رانش نیز بایستی بدانید که نکته اصلی و برگ برنده در جنگ‌های نزدیک هوایی توان شتاب‌دهی موتور جنگنده به جنگنده است؛ چرا که در درگیری‌های نزدیک تغییر جهت‌های ناگهانی و شتاب گیری‌های آنی رمز مورد اصابت قرار نگرفتن است وگرنه موشک‌های حرارتی و یا راداری با میانگین سرعت 4 ماخ بدون شک شما را شکار خواهند کرد.

مقایسه چند ویژگی با چند جنگنده

از دیگر ویژگی‌های این هواپیمای جنگنده بیشینه سرعت 1.6 ماخ در حالت بارگذاری حداکثری سلاح است؛ البته از این نظر سریع‌ترین در جهان محسوب نمی‌شود زیرا هواپیماهای دیگر نیز وجود دارند که از اف-35 سریع‌تر هستند. برای مثال جنگنده اف-14 که در اختیار نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران نیز است ( اف-14 در سال 2006 از نیروی دریایی آمریکا بازنشسته شد و جای خود را به اف-18 داد) دارای بیشینه سرعت 2.2 ماخ است و یا اینکه هواپیمای میگ-25 روسیه نیز که البته آن هم در اختیار ارتش ایران است دارای بیشینه سرعت 3.2 ماخ است. البته سرعت بیشینه برای جنگ‌های هوایی فاکتوری مهم محسوب می‌شود ولی عامل تعیین‌کننده و برگ برنده محسوب نمی‌شود زیرا رادار و سلاح‌های بهتر در جنگ‌های هوایی عوامل به مراتب مهم‌تری هستند. بنابراین شرکت Lockheed Martin تصمیم گرفت تا از صرف هزینه‌های اضافه برای افزایش سرعت این جنگنده جلوگیری کند ولی در عوض بر روی دیگر ویژگی‌های تعیین‌کننده آن سرمایه‌گذاری کند.

مشخصات عمومی

اف-35 صاعقه ( F-35-Lightning): هواپیمای اف-35 ساخت شرکت Lockheed Martin با همکاری شرکت‌های بزرگ دیگر همچون نورثروپ گرومن واقع در آمریکاست،F-35  یک جنگنده نسل پنجم و تک‌سرنشین و تک موتوره و اولین جنگنده چندمنظوره نسل پنجمی محسوب می‌شود. البته در راستای ساخت این هواپیما تقریباً یک ائتلاف بین‌المللی برای سرمایه‌گذاری در این پروژه عظیم شرکت داشته‌اند که از جمله آن کشورها می‌توان به انگلستان، دانمارک، کانادا، ترکیه، ایتالیا، استرالیا، اسرائیل و … اشاره کرد. از ویژگی‌های این هواپیما می‌توان به‌صورت کلی به مافوق صوت بودن، رادارگریز بودن، چندمنظوره بودن ( برتری هوایی، فرماندهی نیروها، حملات هوا به زمین، حملات هوا به دریا، جنگ الکترونیک )،عمودپرواز بودن (در برخی از مدل‌ها)، دارای کابینه مجهز به آخرین سامانه‌های جنگی و چندبعدی، چابکی بسیار  زیاد، توانایی پرواز و فرود بر روی باندهای کوتاه ( ویژه استفاده در ناوهای هواپیمابر)  اشاره کرد. در کل به ادعای شرکت Lockheed Martin شرکت سازنده اف-35 این جنگنده تنها هواپیمای نسل پنجم چندمنظوره جهان محسوب می‌شود.

مشخصات هندسی

 از نظر ابعادی این جنگنده دارای 15.6 متر طول و 4.36 متر ارتفاع و فاصله بین دو بال 10.7 متر و مساحت سطح بال 42.7 مترمربع و طول دم افقی 6.65 متر و وزن خالی 32300 پوند و ظرفیت حمل 13100 پوند سوخت و توانایی حمل 6800 کیلوگرم مهمات است.

مقایسه چند ویژگی با چند جنگنده

از دیگر ویژگی‌های این هواپیمای جنگنده بیشینه سرعت 1.6 ماخ در حالت بارگذاری حداکثری سلاح است؛ البته از این نظر سریع‌ترین در جهان محسوب نمی‌شود زیرا هواپیماهای دیگر نیز وجود دارند که از اف-35 سریع‌تر هستند. برای مثال جنگنده اف-14 که در اختیار نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران نیز است ( اف-14 در سال 2006 از نیروی دریایی آمریکا بازنشسته شد و جای خود را به اف-18 داد) دارای بیشینه سرعت 2.2 ماخ است و یا اینکه هواپیمای میگ-25 روسیه نیز که البته آن هم در اختیار ارتش ایران است دارای بیشینه سرعت 3.2 ماخ است. البته سرعت بیشینه برای جنگ‌های هوایی فاکتوری مهم محسوب می‌شود ولی عامل تعیین‌کننده و برگ برنده محسوب نمی‌شود زیرا رادار و سلاح‌های بهتر در جنگ‌های هوایی عوامل به مراتب مهم‌تری هستند. بنابراین شرکت Lockheed Martin تصمیم گرفت تا از صرف هزینه‌های اضافه برای افزایش سرعت این جنگنده جلوگیری کند ولی در عوض بر روی دیگر ویژگی‌های تعیین‌کننده آن سرمایه‌گذاری کند.

اف-35 دارای شعاع عملیاتی تقریبی 833 کیلومتر است که از این نظر نیز جزو بیشترین‌ها محسوب نمی‌شود زیرا برای مثال اف-14 دارای شعاع عملیاتی تقریبی 1000 کیلومتر است. ولی بهینه‌سازی‌های مهندسی ایجاب می‌کرد که شعاع عملیاتی این جنگنده در این حد باقی بماند؛ البته نبایستی فراموش کرد که این کلاس جنگنده‌ها توانایی سوخت‌گیری هوایی را دارند بنابراین با سوخت‌گیری هوایی شعاع عملیاتی این نوع هواپیماها بی‌نهایت می‌شود.

هزینه پروژه F-35

در رابطه با هزینه‌های مربوط به فاز تحقیقات و ساخت اف 35 منابع مختلف دیدگاه‌های متفاوتی داشته‌اند ولی آنچه از پنتاگون شنیده می‌شود این است که پروژه اف 35 پرهزینه‌ترین پروژه تاریخ دفاعی ایالات متحده امریکا و به طبع آن تمام جهان محسوب می‌شود برای اینکه بهتر بتوانید در رابطه با هزینه‌های ساخت این جنگنده آشنا شوید هزینه ساخت چند جنگنده را برای شما بیان می‌کنیم.

F-16 )ساخت آمریکا) هزینه ساخت هر واحد تقریباً 17 میلیون دلار

F-15c )ساخت آمریکا) هزینه ساخت هر واحد تقریباً 30 میلیون دلار

F-22 )ساخت آمریکا) هزینه ساخت هر واحد تقریباً 150 میلیون دلار (در سال 2009(

F-14 Tomcat )ساخت آمریکا) هزینه ساخت هر واحد تقریباً 40 میلیون دلار ( البته ارتش شاهنشاهی ایران برای بستن قرارداد برای خرید چنین جنگنده‌هایی مجبور به پرداخت 2 برابر قیمت آن‌ها شد! یعنی f-14 های ایرانی حدود 80 میلیون دلار برای هر واحد ارزش دارند.)

T-50  )ساخت روسیه) هزینه ساخت هر واحد در حدود 100 میلیون دلار پیش‌بینی شده است

F-35c  )ساخت آمریکا) هزینه تقریبی ساخت هر واحد آن حدود 160 میلیون دلار البته این پیش‌بینی برای سال 2013 است.

لازم  به ذکر است که این هزینه‌های گفته‌شده صرفاً هزینه‌های ساخت آن قبیل هواپیماها است و هزینه‌های نگهداری که به‌صورت سالانه محاسبه می‌شود جداگانه باید بررسی شود. در آن زمینه  F-14 و همچنین f-35 جزو گران‌ترین‌ها محسوب می‌شوند و دلیل اصلی بازنشستگی زود  f-14 از نیروی هوایی آمریکا نیز همین موضوع بوده است. در کل هزینه تمام‌شده پروژه F-35  که با مشارکت اعضای ناتو و اسراییل در حال پیگیری است چیزی در حدود یک تریلیون دلار یا هزار میلیارد دلار برآورد شده است که البته این هزینه هرسال نیز در حال افزایش است.