ایجکت یا صندلی پران

نویسنده : کیارش شریفی 

آیا میدانستید ایجکت به چه معناست و در چه مواقعی از پرواز مورد استفاده قرار می‌گیرد؟ در این مقاله به تمام نکات پیرامون ایجکت در هواپیما های جنگنده خواهیم پرداخت و تمام مزایا و معایب این عمل پروازی را اشاره خواهیم کرد، پس همراه ما باشید.

ایجکت یا صندلی پران معمولاً برای نجات خلبان یا سایر سرنشینان یک هواپیما معمولاً هواپیمای نظامی در موقعیت اضطراری، انجام می‌شود. در بیشتر طراحی‌‌ها، انفجار ماده منفجره یا پیش رانش فضایی، صندلی خلبان را به بیرون پرتاب می‌کند. پس از پرتاب صندلی به خارج از هواپیما، خلبان یا خلبانان به وسیلهٔ چتر نجات فرود می‌آیند. هدف ایجکت پرتاب به بیرون و زنده نگه داشتن خلبان است.

سیستم eject به این صورت عمل می کند که خلبان در اولین مرحله باید پوشش شیشه ای یا کاناپی هواپیما را از سر راه بردارد که برای این منظور در اطراف شیشه مواد منفجره مخصوص پیش بینی شده است که پس از کشیدن طناب مخصوص کاناپی از هواپیما جدا شده و سپس خلبان کلید eject را فشار می دهد تا راکتهای نصب شده در زیر صندلی خلبان را در مدت 1.8 ثانیه به ارتفاعی بالغ بر 100 متر پرتاب نماید.

ایجکت کردن فقط به معنای بیرون پریدن از هواپیما نیست و سیستم های پیچیده ای داخل یک جنگنده کار گذاشته شده تا هنگام احساس موقعیت ایجکت، خلبان بتواند ایجکت کند.

در هنگام ایجکت برای یک لحظه فشاری معادل بیش از ۱۰ تا ۱۲ جی به بدن انسان وارد می آید . برابر شتاب گرانشی (۱۱۷ تا ۱۳۷ متر بر مجذور ثانیه) تجربه می‌کند که اگر لباس های آنتی جی(جي سوت ) نباشند، قطعاً فرد در همان دم به دلیل افت کلی فشار خون (اختلاف فشار خارج بدن و عروق) جان خواهد سپرد. در ضمن، در بعضی مواقع، ایجکت به صورت ناقص صورت می گیرد و ممکن است قسمتی از بدن خلبان به کابین برخورد کند (مانند برخورد کتف یکی از خلبانان F-4 در هنگام اجکت بر فراز عراق). لازم به ذکر است که صندلی های غربی معمولا شتاب کمتری بر خلبان تحمیل میکنند.  در ضمن خلبان باید برای ایجکت حتماً سرهای خود را تقریباً تا میان پاهایش بیاورد تا گردن او در هنگام ایجکت از جا کنده نشود

هنگامی که خلبان کلمه “Eject” را به زبان می آورد ، کمک خلبان که باید در ظرف 30 ثانیه، خود را برای خروج اضطراری آماده کند ولی اگر جنگنده صدمه جدی تری دیده باشد و فرصتی برای آماده سازی وجود نداشته باشد خلبان با دادن فرمان.

کمک خلبان خود را نسبت به لزوم انجام فوری عملیات خروج اضطراری آگاه می کند .

سیستم های ایجکت کننده که به آن ها ایجکتور هم میگویند از ساخت اوّلین هواپیما ها تا به امروز تغییرات زیادی کرده اند و هرچه تکنولوژی پیشرفت کرده ،سیستم های ایجکتور هم تغیرات زیادی کرده اند .

البته به همین راحتی هم نمیشود ایجکت کرد و در برخی از کشور ها برای ایجکت کردن نیاز به اجازه از مرکز دارد و باید دانست که ایجکت کردند دلایلی دارد و نمیتوان هر وقت که احساس خطر کردیم ایجکت کنیم :

1)  برخورد راکت و انفجار جت

2)  از دست دادن تعادل جت و سقوط آن

3)   بر خورد جت با کوه با یک ساختمان و...

4)  از کار افتادن موتور ها و سقوط جت

5)  تمام شدن سوخت اصلی و اضافی و سقوط جت

با ایجکت کردن خلبان از مرگ حقیقی نجات پیدا میکند و هواپیمای چند میلیون دلاری که مال خود او نیست از بین میرود ولی بعد از آن ممکن است در یک بیابان خشک یا دریا بیافتد و در آنجا بمیرد یا گرفتار دشمن شود و اگر هم در منطقه ی دشمن هم بیافتد ممکن است اسیر شود.

به همین دلیل است که به خلبانان آموزش های لازم را میدهند و همراه آن ها انواع مواد غذایی فشرده شده و وسایل مورد نیاز در قسمت های مخصوصی از صندلی جنگنده که به همراه آن به بیرون پرتاب میشود یا در لباسش قرار دارد و ممکن است که در کیفی در پشتش باشد.

البته به همراه خلبانان اسلحه هایی(کلت و انواع چاقو و...) وجود دارد تا بعد از ایجکت کردن و فرود آمدن بتواند امنیت خود را در برابر دشمنان یا حیوانات حفظ کند.

وسایلی که همراه با صندلی اجکت میشوند عبارت اند از:

۱- غذا به اندازه ی سه روز

۲- شکلات

۳- یک کلت

۴- یک کلت منور (کلت کوچک) 

۵- یک قایق بادی مخصوص

 ۶-یک قلاب ماهی گیری

۷- یک دستگاه شبیه کباب پز برای طبخ غذا

۸- یک پودر مخصوص که اگر خلبان در آب بیفتد با ریختن آن پودردردریا کوسه ها دور می شوند

 ۹- بسته ی کمک های اولیه

 ۱۰- چاقوی معروف و بسیار تیز MC 1 که حتی قادر به بریدن مفتول فلزی می باشد

۱۱- آینه برای علامت دادن در روز

۱۲- یک تشک بادی که اگر خلبان بالای جنگل بیفتد.این تشک اطراف بدن او را می پوشاند تا به خلبان آسیبی نرسد

 ۱۳- قرص تصفیه آب.

در سال  ۱۹۱۰ یک فرار با کمک بانجی از یک هواگرد صورت گرفت. در سال ۱۹۱۶، ادوارد کالتروپ، یک مخترع چتر نجات، یک صندلی پران را که هوای فشرده را مورد استفاده قرار داده بود، به ثبت رساند

اولین صندلی‌ پران ها به‌ طور آزادانه در طی جنگ جهانی توسط هینکل و SABB توسعه یافتند. مدل‌های اولیه توسط هوای فشرده نیرو می‌گرفتند. پس از جنگ جهانی دوم، نیاز به چنین سیستم‌های صندلی پرتان افزایش یافت. نیروی هوایی ایالات متحده امریکا تجربه ‌ای بر روی سیستم‌های صندلی پران انجام دادند که کاری از جیمز مارتین و شرکت ایشان، شرکت مارتین بیکر بود.

درضمن معروف ترین شرکت سازنده ی صندلی اجکت شرکت Martin Backer می باشد.